Joke ontdekt vergeten roofridder op Veluwe: 'Gods vriend en allemans vijand' in de pan gehakt door boerenleger
In dit artikel:
Joke Eikenaar uit Wezep ontdekte pas op latere leeftijd dat er in haar dorp ooit kasteel Puttenstein stond. Geïntrigeerd dook ze in archieven en schreef een historische roman over de beruchte bewoner: Herbern van Putten, een zogeheten roofridder die rond 1370 vanuit Puttenstein de hele regio terroriseerde. Volgens de bronnen intimideerde en plunderde zijn bende dorpen, zette sluizen open, verwondde en vermoordde burgers, nam marktlieden gevangen voor losgeld en eiste onterecht rechten zoals wind- en gruitrecht — bevoegdheden die molens en het bierbrouwen betroffen.
Herbern kon jarenlang ongestraft blijven handelen dankzij bescherming van mederidders en wisselende politieke steun. Een veroordeling wegens het afdwingen van rechten bracht hem naar verluidt geen celstraf. In 1373 veranderde de situatie toen hij zich meldde bij de nieuwe bisschop van Utrecht, die minder gedogen was en herstel van de schade eiste — een voorwaarde die praktisch onuitvoerbaar was. Kampen, aanvankelijk meegaand omdat Puttenstein aan een belangrijke handelsroute lag, sloot even een pact, maar dat hield geen stand toen Puttensteiners Kamperveen bleven afpersen.
Uiteindelijk verenigden bewoners uit Kampen, Wezep, Oosterwolde en Kamperveen zich met de bisschop en vormden een boerenleger. Ze belegerden het kasteel met stormrammen en stenenwerpers; de uitgeputte verdedigers gaven zich over. Herbern werd naar Kampen gebracht en zat daar slechts veertien dagen; hij mocht later wel de steen en het hout van het verwoeste kasteel terugkrijgen maar mocht het niet op dezelfde plaats herbouwen. Kort daarna stierf hij; zijn zoon gebruikte het materiaal elders. Daardoor is van Puttenstein niets meer over — het terrein wordt nu zelfs gebruikt als maisveld en restanten zijn hergebruikt in de omgeving.
Eikenaar presenteert haar roman Reservekinderen tijdens het festival Puttenstein op 13 september, een lokale herdenking georganiseerd door de gemeente Oldebroek. Bij het Boerderijmuseum komen oude ambachten en middeleeuwse vertellingen samen; Eikenaar toont ook enkele vondsten van de plek, waaronder een kogel die bij opgravingen is gevonden. Het verhaal illustreert hoe lokaal verzet en veranderende politieke verhoudingen in de late middeleeuwen het einde maakten aan het machtsmisbruik van een gewelddadige edelman.