Arnhem worstelt met ziekmakende erfenis van zware industrie: 'Vijf van de zeven kinderen kregen later kanker'
In dit artikel:
Oud-bewoners van Rijnwijk (Arnhem) maken zich grote zorgen over mogelijk gezondheidsrisico’s van vroegere zware industrie in hun buurt. Tijdens een bijeenkomst van de gemeente in mei waren meer dan veertig oud-Rijnwijkers aanwezig om te praten over een opvallend hoog aantal kankergevallen in families. De GGD en gemeente zijn een onderzoek gestart naar de klachten.
Rijnwijk lag dicht bij een rij zware bedrijven, met name de metaalfabriek Billiton, maar ook Rijnstaal en later rubber- en kunststofbedrijven als Ciargo/Polysar en Basf Polymeren. Bewoners en oud-werknemers schetsen decennialange blootstelling aan vervuilde lucht, verontreinigd slib en illegaal gedumpte grond. Persoonlijke verhalen illustreren de problematiek: familieleden die opgroeiden bij het café van hun grootouders, pal onder de rook van Billiton, telden in één familie vijf van de zeven kinderen met kanker. Andere generaties lijden ook aan kanker; enkele familieleden overleden eraan.
Historische incidenten en signalen: in 1968 werden koeien ziek of dood in de uiterwaarden rond Billiton, waarna boeren het bedrijf civiel aanpakte maar geen gerechtelijke uitspraak kreeg; Billiton betaalde een vergoeding. Eind jaren zestig en begin jaren zeventig namen klachten over stank en ziekte toe; werknemers dreigden te staken en er werden gastarbeiders ingezet. In 1974 bleek dat circa 50% van het personeel te veel lood in het bloed had. Medewerkers werden volgens getuigen verplicht melk te drinken en te douchen; bloedcontroles vonden plaats. Ook sloten en de Nieuwe Haven bleken zwaar verontreinigd, bomen stierven en er waren incidenten met zure lekken die later met gasmaskers werden opgeruimd.
Illegale lozingen en gebrekkig toezicht kwamen later naar buiten. In 1985 werden twee directeuren van Billiton gearresteerd op verdenking van goedkeuring van illegale lozingen; het bedrijf betaalde later een schikking. In 1989 kwam opnieuw loodstof in de buitenlucht vrij, waarna de gemeente scholen waarschuwde en in twaalf wijken zandbakken liet afgraven. Billiton sloot in 1993; eigenaar Shell koos voor een beperkte sanering met inbegrip van inkapseling van resterende verontreiniging en maatregelen om het grondwater laag te houden. Het terrein wordt nu Rijnpark en de gemeente wil het grotendeels omvormen tot woonwijk en milieuvriendelijke bedrijvigheid — maar eerst moet de resterende vervuiling worden aangepakt, en de aanpak is nog onduidelijk.
Context: lange latentieperioden van kanker en het ontbreken van gedetailleerde historische blootstellingsdata maken het lastig om individuele kankerclusters juridisch of wetenschappelijk eenduidig te koppelen aan industriële verontreiniging. Het lopende GGD-onderzoek zal moeten helder krijgen welke verbanden bestaan, welke groepen extra risico liepen en welke saneringsmaatregelen nodig zijn voordat de gebiedsontwikkeling doorgaat.